Ο Τοίχος και ο Πάσσαλος ή η Κληρονομιά του Κακού.

Γράφει ο Απόστολος Κυριατσούλης (*)

Ο Τοίχος και ο Πάσσαλος ή η Κληρονομιά του Κακού. Αίσωπος, Φρόυντ (με κέντρο βάρους το φυλλάδιο/Skriptum του Α. Σφάρνα)

Θα προσπαθήσω να περιγράψω/αναλύσω με την βοήθεια των παραπάνω βιβλίων τον προαναφερόμενο μύθο του Αισώπου και στο τέλος θα αναφέρω ορισμένες παρατηρήσεις μου.
Ίσως κρύβεται σε αυτό τον μύθο η ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Τοῖχος καί πάλος:

Τοῖχος σπαραττόμενος ὑπὸ πάλου βιαίως ἐφώνει· Τί με σπαράττεις μηδὲν ἠδικηκότα; Καὶ ὅς· Οὐκ ἐγώ, φησίν, αἴτιος τούτου, ἀλλ᾿ ὁ ὄπισθεν σφοδρῶς με τύπτων. (ελπίζω να είναι σωστά γραμμένο αυτό το κείμενο!). Έμμετρη απόδοση: Ι. Ν. Κυριαζής: Τοίχος που είχε πάσσαλο μέσα του καρφωμένο πονούσε κι έτσι έλεγε με τόνο απορημένο:
«Αφού εσένα, πάσσαλε, καθόλου δεν πειράζω
γιατί βαθιά μου χώθηκες και τώρα έτσι σπαράζω;»
«Δεν είμαι υπεύθυνος εγώ, για να λογοδοτήσω,
μα αυτός που με σφοδρότητα με χτύπησε από πίσω».
Στη ιστορία αυτή ο Αίσωπος προτιμά να βάλει αντικείμενα: τον τοίχο, τον πάσσαλο, και το σφυρί και περιγράφει με τα ποιο απλά λόγια τον μηχανισμό αναπαραγωγής της επιθετικότητας και της βίας.
Ενδιαφέρον έχει να παρατηρήσει κανείς πως γίνεται η μεταφορά της επιθετικότητας από γενιά σε γενιά, από τους γονείς στα παιδιά. Η επιθετικότητα των γονιών έχει πολλές μορφές, όπως: μορφή ελέγχου, μορφή αυθεντικότητας, αυταρχισμού αλλά και απροκάλυπτης επιθετικότητας.
Οι μητέρες πολλές φορές ασκούν ασφυκτικό έλεγχο στα παιδιά τους, τα ελέγχουν σε κάθε τους κίνηση, δεν τα εμπιστεύονται. Η στάση αυτή υπαγορεύεται δήθεν από αγάπη και ενδιαφέρον, αυτό όμως είναι δικαιολογία. Στην πραγματικότητα η ίδια η μητέρα είναι γεμάτη από φόβους και από επιθετικότητα (αυτά συνήθως πάνε μαζί) και μπροστά στη ανάγκη της να μετριάσει τους φόβους της και να βγάλει την επιθετικότητα της επικαλείται την αγάπη και το ενδιαφέρον για τα παιδιά της. Η επιθετικότητα του πατέρα, που μεταφέρεται στα παιδιά είναι συνήθως αυτή της αυθεντίας και του αυταρχισμού. Πολλές φορές όμως και σαν εξουσία του δυνατού πάνω στον αδύνατο! 

Ετοιμολογία δύο βασικών λέξεων που χρησιμοποιούνται εδώ: 1) ΕΛΕΓΧΩ: στην Ομηρική γλώσσα το ρήμα «ελέγχω» σήμαινε «ελαχιστοποιώ», εκμηδενίζω». Δηλαδή, όταν υπαγορεύεις σε κάποιον τι να κάνει, θέλεις να του αφαιρέσεις την πρωτοβουλία, μια πολύ χαρακτηριστική ιδιότητα της ζωής! Όταν θέλεις να μην έχει ο άλλος πρωτοβουλία, αλλά να ενεργεί κατά τη δική σου άποψη, θέλεις να μην είναι άνθρωπος, αλλά να μοιάζει περισσότερο με πράγμα! Αυτό είναι επιθετικότητα!
Τα παιδιά πολλές φορές δεν μπορούν να αντιδράσουν και για να ησυχάσουν, πείθουν τον εαυτόν τους ότι αυτή η επιθετικότητα είναι καλή, είναι αγάπη! Όταν αργότερα τα παιδιά γίνονται γονείς αναπαράγουν αυτήν την επιθετικότητα με τον ίδιο τρόπο που την διδάχτηκαν!
2) ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ: το δεύτερο συνθετικό της λέξης είναι το «διαφέρον», το «διαφορετικό». Αν κάποιος θέλει να λέει ότι ενδιαφέρεται για έναν άλλον πρέπει να είναι έτοιμος να δεχτεί την διαφορετικότητα του, να τον κατανοήσει, να δει ποια είναι τα πραγματικά του συμφέροντα, αλλιώς δεν πρόκειται για ενδιαφέρον αλλά για ακριβώς το αντίθετο.
Αν κάποιος έχει μια επιθετικότητα μέσα του, νομίζει ότι ο κόσμος που ζει είναι εχθρικός γύρω του, έχει πολλούς φόβους, θα τον κλέψουν, θα απαγάγουν τα παιδιά του, θα αρρωστήσει, θα του επιτεθούν κλπ. Παίρνει μέτρα μπροστά σε αυτούς τους «κινδύνους» και ζητά και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Αυτό μεταδίδεται και στα παιδιά!

Είναι γνωστή η ιστορία του Οιδίποδα (συνοπτικά): σαν παιδί ερωτεύεται τη μητέρα και ανταγωνίζεται τον πατέρα του, φτάνει στο σημείο να ονειρεύεται τον αφανισμό του πατέρα του!
Αυτό που ίσως έχει ελάχιστα σχολιαστεί, είναι ότι ο πατέρας του (ο Λάιος) όταν γεννήθηκε ο Οιδίποδας θέλησε να τον «ξεφορτωθεί», επειδή ένας χρησμός έλεγε, ότι ο γιος του θα τον σκοτώσει και διέταξε σε ένα δούλο του να τον αφήσει δεμένο στον Κιθαιρώνα!
Εδώ βλέπουμε, ότι ο πατέρα ασκεί πρώτος βία στον γιό του γιατί – στο ψυχικό επίπεδο – δεν θέλει ο ίδιος να μοιράζεται το ενδιαφέρον και την αγάπη της συζύγου του με τον γιο του!

Ενδιαφέρον: εμείς οι άνθρωποι έχουμε μέσα μας το καλό και το κακό. Όταν εκδηλώνεται το «κακό», η επιθετικότητα, είναι που κάνει τον αποδέκτη της ακόμη πιο επιθετικό! Είναι η άμυνα από αυτοσυντήρηση.

Παρατηρήσεις μου

1) Στην ουσία σε αυτή την απλή και σύντομη ιστορία του Αισώπου, τοίχος πάσσαλος και σφυρί, κρύβεται η ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας! Γιατί όλα εξαρτώνται από τη συμπεριφορά μας, η οποία συνήθως καθοδηγείτε από τον ψυχικό μας κόσμο και το ασυνείδητο μέρος του!

2) Σε οικογένειες, που ο ένας ή και οι δύο γονείς είναι ισχυροί χαρακτήρες και επιβάλλουν σχεδόν πάντα τη βούληση τους, τα παιδιά αυτών των οικογενειών συνήθως δεν παίρνουν στην ζωή τους πρωτοβουλίες, έχουν φόβους και αποτυγχάνουν στη ζωή τους, αν δεν μπορέσουν να «βγουν από τους εαυτούς τους» (αυτό λένε πολλοί ψυχολόγοι τουλάχιστον).
3) Ας γίνει αφορμή αυτός ο μύθος να αφήσουμε τις σκέψεις μας να πάνε στο παρελθόν, τι εισπράξαμε σαν παιδιά και νέοι από τους γονείς μας, πως

συμπεριφερθήκαμε/συμπεριφερόμαστε στα παιδιά και τα εγγόνια μας και ας βγάλουμε τα «σωστά» συμπεράσματα.

(*) Ο Απόστολος Π. Κυριατσούλης είναι συνταξιούχος,. 

Τα τελευταία 46 χρόνια ζει στη Γερμανία και ασχολείται με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, από το 1992 πολύ πιο συστηματικά. 

Είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου για την Μελέτη και Διάδοση της Ελληνικής Ιστορίας το 1994 και Πρόεδρος του.